Demokratik yönetimlerin olmazsa olmaz unsuru şeffaf ve adil seçimlerdir. Ülkemizde her beş yılda bir genel ve yerel seçimler yapılmakta ve idare organını temsil edenler, seçmenler tarafından belirlenmektedir. Osmanlı’nın son dönemlerinde Meşrutiyet Dönemi ile başlayan seçim geleneğimiz, artısı ve eksisiyle halen uluslararası çapta ses getiren bir demokratik geleneğimizdir. Bu yazı dizimizin ilk bölümünde seçmen tercihlerini etkileyen genel faktörleri tanıtmayı, daha sonraki yazılarda ise Türkiye genelinde ve coğrafi bölgelerde, partilerin oy dağılımlarını etkileyen faktörleri incelemenin okuyucuya değişik bir bakış açısı sağlamasını umuyoruz.Seçmenlerin belli bir partiye neden oy verdikleri üzerinde tartışılan ve güncelliğini koruyan bir konudur. Hangi seçmen hangi partiyi neden tercih ediyor? Bu sorunun cevabı olarak uluslararası araştırmalarda üç temel faktör ön plana çıkmaktadır. İlk ve en önemli faktör, siyasi partilere olan geçmişten gelen bağlılık yani "partizanlık” faktörüdür. İnsanların büyük bir bölümü geçmişte tercih ettikleri siyasi partileri uzunca bir süre desteklemekte ve seçimlerde aynı partiyi tercih etmektedirler. Bu faktör gelişmiş demokrasilerde sandığımızdan daha baskındır. Bizim ülkemizde ise son döneme kadar askeri darbeler ve sonucunda ortaya çıkan parti kapanmaları, seçmenlerin önemli bir bölümünün parti tercihlerini değiştirmeleriyle sonuçlanmıştır. Ancak son 25 yılda seçmenlerin önemli bir bölümünün belli partilere angaje olduğu söylenebilir. İkici temel faktör ise sosyal kırılmalar faktörüdür. Bu kırılmalar çeşitli düzlemlerde olabilir. Örneğin Batı’da tarihsel olarak, muhafazakar, liberal ve sol görüşlere sahip olanlar arasında veya işçi sınıfı ile diğer sınıflar arasında kırılmalar gözlenmişken, ülkemizde temel kırılmalar; merkez-çevre kırılması (metropol ve köy/kasaba/metropollerdeki arka mahalleler) ve etnik kırılma/ farklılıklar olmuştur. Merkez-çevre kırılmasının içinde de çok boyut vardır. Genelde yüksek gelir, eğitim ve seküler yaşam merkez ile ilişkilendirilirken, çevre bölgeler ise daha muhafazakar ve alt gelir guruplarını temsil eder. Üçüncü temel faktör ise, "geriye dönük bakış” faktörüdür. Yani seçmenler mevcut iktidarın geçmişteki performansını değerlendirir ve eğer beğenmez ise oy tercihini farklı partilere yöneltir. Geriye dönük performans bakışında en önemli faktör ekonomik faktörlerdir. Eğer ekonomik durumda bir iyileşme gözlenmiş ise iktidarı desteklemeye devam eder, eğer tersi kötüleşme görülmüşse desteğini çekerek oyların azalmasına neden olur. Ülkemizde dönem dönem bu üç faktörün seçmen davranışlarında etki ağırlığı değişebilmektedir. Esasen seçime girecek partilerin kampanyaları da bu üç faktörden güçlü oldukları alanlara yöneltmeleri beklenir. Bu yüzden seçim öncesi gündem yaratabilme ve kampanyaların yönünü belirleyebilme sonuçları etkileyecek derecede önemlidir. Bir sonraki yazımızda Türkiye genelinde bu faktörlerin hangi siyasi partiler üzerinde ne derecede etkili olduğunu değerlendireceğiz.